' +
'
Zal generatieve kunstmatige intelligentie de creatieve handeling haar betekenis ontnemen, omdat het voor iedereen toegankelijk wordt? Deze vraag zorgt momenteel voor veel controverse in de kunstwereld. Er worden onder meer angsten geuit over de diefstal van de auteursrechten van kunstenaars – wiens werken op internet kunnen worden ‘gevangen’ om AI-modellen te trainen die vervolgens nieuwe creaties kunnen genereren – en over het gevaar dat ‘prompt art’ zou vormen voor de authenticiteit van de artistieke creatie, die immers vooral gebaseerd is op het verlangen, de inspiratie en de intentie van de kunstenaar – eigenschappen die AI’s van nature niet hebben.
Is het mogelijk om met mate en rede een bijdrage te leveren aan deze verhitte debatten, die ook beeldhouwkunst, literatuur, film en muziek aanwakkeren? Dat geloof ik wel, als kunstliefhebber, maar ook als medeoprichter van een startup die kunst en AI wil combineren. Hiermee kan een nieuw tijdperk van kunst worden ingeluid, omdat het de deuren naar wereldwijde creatie wijd openzet voor zoveel mogelijk mensen. Dankzij de nieuwe tools worden museum- en galeriecollecties niet alleen nog toegankelijker, maar kunnen de werken ook worden uitgelegd en in context worden geplaatst. Dankzij virtual reality en generatieve AI is het ook mogelijk om met de kunstenaars te interacteren.
Kunst, of het nu erfgoed of hedendaagse kunst betreft, zal niet langer uitsluitend een universum zijn voor professionals of verlichte amateurs, maar voor iedereen die erin geïnteresseerd is en die hen een onvervangbaar perspectief op de wereld biedt. Democratisering van kunst betekent het inspireren van een culturele vernieuwing die de verbeelding prikkelt en een positieve impuls geeft aan ons leven. En AI kan een effectief hulpmiddel zijn om jonge makers te helpen hun werk te exposeren en uit te leggen, naast traditionele kanalen zoals galerieën.
Kan AI het creatieve proces kapotmaken door het bijna automatisch te maken? Zeker niet als het gaat om het vragen aan een AI om een nieuwe Van Gogh of een nieuwe Pollock te ‘produceren’ op basis van een schrijfopdracht. Aan de andere kant kan het een kunstenaar helpen bij zijn creatieve werk. Sommige hedendaagse kunstenaars maken er al gebruik van, zoals stripauteurs die AI voeden met hun eigen werk om repetitieve taken te versnellen. Natuurlijk zal de machine nooit de emotionele en praktische intelligentie van de kunstenaar vervangen, maar AI kan hem wel helpen bij zijn creatieve proces, als een extern perspectief dat hij naar believen kan opvragen. Dankzij AI, die in staat is om kunstwerken zeer nauwkeurig te zien, kan hij parallellen trekken en verbanden leggen tussen de wereld van de kunstenaar en de geschiedenis van kunst, natuur en het universum. Zij zal niet in de plaats van de kunstenaar gaan creëren, maar zal de rol van een zorgzame partner op zich nemen door de ‘Ideeënwerkplaats’ van de kunstenaar uit te breiden en te organiseren (iconografie, referenties, embryonale projecten, enz.), zodat hij zich volledig aan de creatie kan wijden.
Bovendien mogen we ‘prompt art’ niet weggooien. Hiermee kunnen schetsen of contouren worden gemaakt, die de kunstenaar naar eigen inzicht kan interpreteren en zo zijn werk nieuw leven in kan blazen. Het kan zich ook ontwikkelen tot de productie van creatieve en originele werken, zelfs als daarbij gebruik wordt gemaakt van andere beelden en andere creaties. Dit roept natuurlijk de vraag op over het auteursrecht: de Europese AI-wet bepaalt dat grote generatieve AI-modellen het auteursrecht moeten respecteren en bronnen en samenvattingen van inhoud moeten publiceren. Maar dit is een nieuwe tekst, die nog nauwelijks van kracht is, en het is noodzakelijk om ervoor te zorgen dat de rechten van kunstenaars goed worden beschermd. Er bestaan ook technische oplossingen waarmee we beeldbanken onleesbaar kunnen maken voor AI.
Laten we kunstmatige intelligentie dus niet belasten met gevaren die het nog niet heeft gecreëerd. Integendeel, laten we de mogelijkheden evalueren die het biedt om onze wereld meer open te stellen voor kunst en kunst toegankelijker te maken voor iedereen.
Stéphane Lévy (Bk)
